Od czasu cyfryzacji telewizji w 2012 roku i przejścia na NTC w standardzie DVB-T zmieniło się tyle, że przybył nowy, jeszcze nieco ułomny multipleks, oznaczony jako ósmy (MUX 8). Ułomny dlatego, że ma tylko 4 nowe kanały komercyjne w jakości SD – bez kanałów TVP, ale nie znaczy to, że oglądanie tych stacji nie ma sensu, bo ma. Telewizja publiczna nie potrafi dołączyć się do popularyzacji MUX 8, by pojąć misyjność w sposób właściwy. Poniekąd sam odbiór w paśmie VHF jest ułomny, bo czasami jest inna polaryzacja, inny kierunek nadajnika albo antena nie daje rady. I co wtedy? Problemów tysiące, pytań też dużo i to uzależnionych od rejonizacji. Doradzają lokalni instalatorzy, ale to za mało. Ruszamy więc z dobrą kampanią informacyjną.
Anteny naziemne dla MUX 8
1. Jaka antena jest potrzebna do odbioru MUX 8?
Wszystko zależy od miejsca instalacji oraz tego, z jakiego nadajnika lub nadajników zamierzamy odbierać sygnał w obu pasmach – UHF i VHF.
Najprostszy sposób to wymiana anteny DVB-T na pasmo UHF na antenę szerokopasmową odbierającą oba pasma, o ile obydwa sygnały będą docierać ze zbliżonych kierunków. Jeżeli w domu jest starsza antena szerokopasmowa, to powinna odebrać wszystkie multipleksy.
Posiadacze anten bez wzmacniaczy jedynie na pasmo UHF będą mogli dokupić antenę na pasmo VHF i zwrotnicę antenową, aby zsumować oba sygnały TV. Jest to dobre rozwiązanie, jeżeli oba sygnały nie będą nadawane ze zbliżonych kierunków, ponieważ można ustawić precyzyjnie anteny na nadajniki UHF i VHF. Nie można zapominać też o innych elementach systemu odbiorczego, takich jak wzmacniacze czy zwrotnice, które również mogą mieć węższe pasmo i będą wymagały wymiany.
2. Czy warto instalować antenę na MUX 8? Jakie kanały są w MUX 8?
Na pewno warto raz zainwestować w nową lub dodatkową antenę naziemną, by zwiększyć o 4 liczbę dostępnych za darmo kanałów DVB-T. Na multipleksie 8 są cztery kanały od polskich nadawców komercyjnych: Nowa TV, Metro, Zoom TV i WP (wszystkie w jakości SD). Na pewno warto się im przyjrzeć, bo wnoszą zupełnie nowe programy, a czasami możemy być mile zaskoczeni, gdy zobaczymy znane m.in. z TVP twarze, np. Macieja Orłosia w WP czy Beatę Tadlę w Nowa TV.
Oprócz nadawców komercyjnych na MUX 8 powinny znaleźć się kanały Telewizji Polskiej, która ma do dyspozycji miejsca na 3 kanały SD lub 1 kanał HD i 1 kanał SD. Nie ma ich, ale będą. Ktoś powie: nie znam tych komercyjnych kanałów, są w SD, a po co mi to? A jednak może najpierw należy sprawdzić, czy czasami już nie uda się odebrać na istniejącej antenie – wystarczy wyszukać w tunerze lub telewizorze.
3. Dlaczego MUX 8 jest nadawany w innym paśmie (VHF) niż pozostałe multipleksy?
W początkowym okresie cyfryzacji multipleksy naziemnej telewizji cyfrowej NTC nadawane były wyłącznie w paśmie UHF (częstotliwość 470-806 MHz). W zależności od nadajnika w danym rejonie, każdy z MUX jest na swoim kanale. Ponieważ nie było możliwości uruchomienia kolejnych multipleksów telewizyjnych w paśmie UHF (mowa o MUX 5 i 6), ze względów na międzynarodowe ustalenia dywidendy cyfrowej, jedyną opcją startu nowego multipleksu było niezagospodarowane pasmo VHF (kanały 5-12, 174-230 MHz), które nazwano MUX 8. Warto tu przypomnieć, że pasmo VHF było kiedyś wykorzystywane do emisji telewizji analogowej, np. kanału TVP1.
4. Czy do odbioru MUX 8 potrzebna jest nowa antena?
MUX 8 jest nadawany w paśmie VHF, co w niektórych przypadkach może oznaczać konieczność modernizacji istniejącej instalacji antenowej. Rzadko kiedy trzeba kupować nową antenę, choć czasami to bywa wygodniejsze zwłaszcza, gdy istniejąca antena ma już swoje lata lub jest to antena siatkowa, która „bierze wszystko” z pasma włącznie z zakłóceniami, np. z LTE.
Kiedy próba wyszukania nowych kanałów, według parametrów, zakończy się niepowodzeniem, oznacza to, że problem leży w instalacji antenowej. Należy wtedy poprawić wszystkie połączenia, ewentualnie skorygować kierunek ustawienia anteny. Kiedy nie przyniesie to oczekiwanych efektów, należy dokupić antenę VHF, zwrotnicę, kabel i złącza, a następnie zsumować sygnał z obu anten – dotychczas posiadanej UHF i nowej VHF.
Należy zwrócić uwagę, że MUX 8 w różnych regionach jest nadawany w różnych polaryzacjach – poziomej (H) lub pionowej (V). Przy wykonywaniu instalacji nowej anteny, trzeba to uwzględnić. Przy tym wszystkim należy pamiętać, że nie ma anten uniwersalnych – antenę dobieramy do konkretnej lokalizacji i parametrów sygnału, który planujemy odbierać.
5. Czy antena siatkowa poradzi sobie z odbiorem MUX 8?
Nadal duża część telewidzów posiada anteny szerokopasmowe (odbiór VHF i UHF) typu „siatka” lub LPDA. Takie anteny najczęściej radzą sobie z odbiorem MUX 8, ale – jest małe „ale”! Minusem zastosowania anten szerokopasmowych jest mała odporność na zakłócenia ze względu na szerokie pasmo odbioru oraz mniejsza skuteczność samej anteny, która często (zwłaszcza w antenach siatkowych) rekompensowana jest zastosowaniem mocnego wzmacniacza.
Nie ma sensu wzmacniać szumów lub zakłóceń, więc tego typu anteny nie są tak naprawdę wskazane, szczególnie, gdy w okolicy jest dużo różnych nadajników w wielu pasmach. Takie anteny zwykle nie są odporne na zakłócenia mobilnego Internetu w LTE, a w ostatnich latach liczba nadajników 4 operatorów telefonii komórkowych w kraju przybyło do liczby ponad 10 tys.
6. Na co warto zwrócić uwagę, jeśli chodzi o instalacje antenowe VHF + UHF dla MUX 8?
- Dla pasma VHF im wyżej zostanie zainstalowana antena, tym lepiej.
- Większy szum w VHF niż w UHF, który jest generowany głównie przez samochody i maszyny, więc ważna jest sprawa dobrej izolacji instalacji antenowej (ekranowanie puszek, kabla oraz elementów dystrybucji klasy A).
- Źródłami szumu w przypadku VHF mogą być motocykle, samochody i ciężarówki oraz systemy ogrzewania indukcyjnego.
- Gdy najbliższy nadajnik MUX 8 będzie w polaryzacji pionowej, to trzeba mieć oddzielną antenę dla VHF i oddzielną dla UHF.
- Zagrożeniem dla VHF jest bliskość stacji bazowej sieci komórkowej, szczególnie gdy będzie tam LTE 800 MHz.
- W przypadku zwrotnic antenowych należy zwracać uwagę na dużą separację (>40) w paśmie bliskim 800 Hz.
- W przypadku wielu masztów odległość między antenami UHF to min. 1 m, a między antenami UHF a VHF dużo mniej.
7. Jakie są podstawowe problemy instalacyjne przy MUX 8?
Podstawową sprawą jest wybór anteny dodatkowej dla danej lokalizacji, a przede wszystkim znajomość tego jaka polaryzacja jest wymagana dla MUX 8.
Problemem będą zakłócenia LTE i to narastające w czasie i do tego stopnia, że „było dobrze”, a jest nagle „źle”.
Problem bywa z koniecznością dostosowania systemów odbioru zbiorowego, w których trzeba będzie modernizować instalację antenową. Antena VHF przyda się także ze względu na nadawanie w paśmie VHF radiofonii cyfrowej DAB+, jeżeli jesteśmy posiadaczem stacjonarnego tunera DAB+, wymagającego doprowadzenia sygnału radiowego.
8. Jakie są różnice w propagacji VHF i UHF?
- Należy pamiętać, zasięg VHF w porównaniu z UHF przy podobnych mocach nadajnika DVB-T jest 4-6 razy większy.
- 10 razy jest większa dyfrakcja dla VHF niż dla UHF – sygnał lepiej się ugnie na krawędziach przeszkód.
- Sygnał w paśmie VHF łatwiej przechodzi przez drzewa.
- Jeśli są odbicia, to warstwy w wysokości instalacji są grubsze niż w paśmie UHF.
9. Czy wystarczy antena pokojowa do odbioru MUX 8?
Teoretycznie powinno tak być, że dobrej jakości antena pokojowa, jeśli jest szerokopasmowa, odbierze pasmo VHF, czyli 4 stacje z MUX 8, ale pod warunkiem, że jest blisko nadajnika. Może też być tak, że o dziwo odbierze kanały z MUX 8, bo to pasmo ma lepszy zasięg, a niekoniecznie odbierze kanały z pozostałych multipleksów z pasma UHF.
Generalnie preferowana powinna być antena zewnętrzna kierunkowa lub zestaw antenowy z dwiema antenami w odpowiednich kierunkach, gdzie są nadajniki.
10. Jak najlepiej wykonać nową instalację antenową dla MUX 8 w pol. H, gdy z tego samego nadajnika są kanały w UHF?
Podamy to na przykładzie anten firmy Televes:
– do 30 km od nadajnika DVB-T:
antena Televes VZenit Mix BIII (nr 1493) pasywna,
antena Televes DAT HD Boss Mix 790 (nr 1494) w trybie pasywnym lub aktywnym,
antena Televes DiNova w trybie pasywnym lub aktywnym;
– 30-50 km od nadajnika DVB-T:
antena Televes 790 Mix (nr 1494) w trybie aktywnym,
antena Televes DiNova w trybie aktywnym;
– 50-60 km od nadajnika DVB-T:
antena Televes DAT HD Boss Mix 790 (nr 1494) w trybie aktywnym;
– do 75 km od nadajnika DVB-T:
antena Televes V BIII (nr 1066) + wzmacniacz (561801/561601).
