Historia Nasutowa

Historia Nasutowa
Jeżeli jesteś w posiadaniu ciekawych materiałów o historii Nasutowa lub okolic – proszę o kontakt.
Umieścimy z podaniem źródła i autora.

Składam serdeczne podziękowania p. Ewie Kuhn-Dyczkowskiej z Krakowa za uzupełnienie historii Nasutowa.

Początki Nasutowa

Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca wsi pochodzi z 1417 r. – wymieniany jest Nassuthow.
W XV wieku opisane są następujące granice wsi:

• 1418 z Krasieninem
• 1466 ze Szczekarkowem
• 1481 wymieniana droga z Jastkowa przez Nasutów do Łucki.

Podobnie jak cały teren omawianej gminy wieś pozostawała własnością szlachecką.
Z Nasutowem związani byli:

• – 1417 – dziedziczka Beata wdowa po Dymitrze (z Goraja, marszałku),
•  1438 – następuje dział między braćmi Tęczyńskimi – Andrzejowi przypadają dobra macierzyste,
• 1443-66 – dziedziczka Anna z Tęczyna i jej mąż Jan Oleśnicki wojewoda sandomierski.

Wzmiankowani następujący kmiecie z Nasutowa:

•  1428 – Maciej,
•  1443 – Przecław, Wyszek i Stanisław,
•  1454-68 – Stanisław syn Ambrożego.

W 1531 r. wykazywany pobór łącznie z Dąbrówką i Stoczkiem z 12 łanów i młyna.
W 1450 r. Kazimierz Jagiellończyk przenosi Nasutów na prawo średzkie.
W 1529 r. oddawana dziesięcina z połowy wsi oraz meszne z drugiej połowy plebanowi w Dysie.
W XV w. wzmiankowana jest także wieś Wola Nasutowa (Vola Naschutowa), przypuszczalnie wchłonięta przez wieś Nasutów.
W 1450 r. Kazimierz Jagiellończyk przenosi ją również na prawo średzkie. W wiekach następnych wieś pozostawała w rękach rodziny Tęczyńskich, następnie w XIX w. weszła w skład ordynacji kozłowieckiej.

W 1823 r. wieś Nasutów miała 62 domy i 427 mieszkańców.
W należącym do dóbr kozłowieckich folwarku Nasutów założono w 1881 r. tartak parowy.

Folwark liczył 1053 mórg gruntów ornych i ogrodów,185 mórg łąk, 7 mórg pastwisk,27 mórg wód oraz 33 mórg placów i nieużytków.

Wymienia się tu wówczas 3 budynki murowane i 32 drewniane.

W tym samym czasie wieś Nasutów miała 66 osad z 1640 mórg ziemi.
W/g danych z 1905 r. wielkość i zaludnienie omawianych jednostek wyglądały następująco:

Wieś – ogółem 859 dzies. gruntów, 100 budynków,1155 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego i 31 mojżeszowego.

Folwark – (własność hrabiego Konstantego Zamoyskiego)
582 dzies. ziemi, 1 budynek,82 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego,26 Żydów, 13 luteranów.

Obraz wsi w/g Księgi Adresowej z 1929 r. wygląda następująco:

na jej terenie działało Stowarzyszenie Spoż. Pracowników Ordynacji Kozłowieckiej,
zakład ogrodniczy, warsztat mechaniczny, olejarnia, prowadzona była eksploatacja lasów, działała olejarnia, tartak, wiatrak, 1 osoba handlowała artykułami spożywczymi.

W okresie międzywojennym funkcjonowała na terenie wsi szkoła 6 klasowa, w której uczyło się 267 dzieci.

Wymieniany jest także młyn parowy i gorzelnia. Rozległość gruntów wiejskich wynosiła w tym czasie 1867 mórg istniało 169 samodzielnych gospodarstw.

Folwark liczył 1111 mórg ziemi i wraz z folwarkiem Stoczek i Bratniak składał się na jedno gospodarstwo rolne należące do Ordynacji Kozłowieckiej.

Zabudowa i układ przestrzenny

Nasutów jest jedną największych wsi w gminie.

Jak wykazują przekazy źródłowe na kształt obecnej wsi złożyły się dwie jednostki przestrzenne o genezie średniowiecznej oraz zespół folwarczny .

Zabudowa wiejska oraz folwarczna usytuowana została w pobliżu drogi prowadzącej z Niemiec do Krasienina.

W najwcześniejszym etapie rozwoju przestrzennego zajęte zostały tereny położone wzdłuż/górnego biegu rzeki Ciemięgi (dopływu Mininy), po pd. stronie drogi głównej.

Natomiast zespół folwarczny usytuowany został po przeciwnej stronie drogi.

Część zabudowań wraz z dworkiem rządcy usytuowana była przy drodze wiodącej na pn. w kierunku Nowego Stawu, natomiast część budynków gospodarczych położona została o kilkaset metrów na zach. (obecnie usytuowany tu nowy kościół).

Zachowana obecnie zabudowa wiejska składa się w większości z budownictwa powojennego z nielicznymi przykładami tradycyjnego budownictwa ludowego z okresu międzywojennego.

Do wyjątkowo dobrze zachowanych obiektów o metryce XIX-wiecznej należy_dom_nr 78 (usytuowany po pd. stronie drogi głównej w odległości ok.100m od szosy).

Jest to chałupa drewniana wzniesiona w konstrukcji wieńcowej,nakryta czterospadowym dachem pod strzechą.

Nie zachowały się inne przykłady tego typu budownictwa.

Spośród dawnej zabudowy związanej z folwarkiem zachowały się:
murowany (zapewne z ok.pół.XIX w.) – obecnie szkoła, przekształcony i rozbudowany (obiekt wpisany do rejestru zabytków nr A/746); murowany budynek_mieszkalny, parterowy z piętrową częścią
środkową (zapewne z k.XIX w.),położony na pd. od dworku (szkoły), murowany budynek gospodarczy (XIX/XX w.) przekształcony na tymczasową kaplicę, dwa przekształcone budynki gospodarcze w pobliżu d. dworku rządcy.

W pobliżu kościoła kapliczka przydrożna z 1906 r. – murowana domkowa.

Wokół dworku zachowany częściowo stary park z XVIII-XIX w. oraz aleje dojazdowe do folwarków: Pólko-Kol.Stoczek (3500m), Nasutów – Pólko-Dys (4400m) – zespół wpisany do rejestru zabytków nr A/746.

* Fragmenty pochodzą z oficjalnej strony niemce.pl

Cmentarz z okresu I wojny światowej

Cmentarz składał się z 8 mogił zbiorowych i 8 pojedynczych. Na mogiłach stały drewniane krzyże z tabliczkami. Pod koniec lat dwudziestych krzyże i ogrodzenie uległy zniszczeniu. W czasie II wojny światowej niemieckie władze odnowiły cmentarz. Po 1944 r. ponownie uległ zaniedbaniu.

Wg. informacji zapisanych przez Marcina Dąbrowskiego spoczywają tu żołnierze polegli 6 sierpnia 1915 roku. Jest tu pochowanych około 40 żołnierzy armii austro-węgierskiej i prawdopodobnie kilku żołnierzy rosyjskich. W swojej książce: Cmentarze wojenne z lat I wojny światowej w dawnym województwie lubelskim M. Dąbrowski zamieścił reprodukcję pocztówki zrobionej ze zdjęcia wykonanego w okresie I wojny światowej. Poniżej skan.

Ukrywający się ks. Stefan Wyszyński – Nasutów

• W czasie I wojny światowej stacjonowała tu armia rosyjska. W czasie II wojny mieszkańcy brali aktywny udział w ruchu oporu.
• Kapliczka rodziny Gospodarków. W ich domu w 1941 roku ukrywał się przed Niemcami ks. Stefan Wyszyński razem z matką i siostrą.

  

  

  

  Pani Bronisława Gospodarek tak wspomina swoje spotkanie z nieznanym gościem, którym był, jak się okazało  ksiądz Stefan Wyszyński:

źródło: http://www.parafianasutow.pl

• Szkoła Podstawowa. W niej również ukrywał się w czasie wojny przyszły prymas Polski. Szkoła znajduje się w zabytkowym pałacyku.
• Grób Nieznanego Żołnierza z I wojny światowej.
• Wzory. W Lasach Kozłowieckich działał silny ruch oporu: Bataliony Chłopskie, Armia Krajowa, Armia Ludowa. Walczyły tu oddziały J. Nowackiego i S. Sternika.
• Nowy Staw za mostem, na skraju osady, znajduje się drewniany krzyż i grób powstańców styczniowych, których oddział pod wodzą W. Kozłowskiego odpierał ataki Rosjan. Zginęli 24 września 1863 roku.
• Niwka najwyżej usytuowana równina Nasutowa, z której roztacza się wspaniała panorama na okolicę. Słoneczne zbocza pokrywa latem wrzos oraz roślinność stepowa: trawy i turzyce.
• Fundacja Nowy Staw jest silnym ośrodkiem integracji polsko-niemieckiej.
• Stojąca przy cmentarzu kapliczka upamiętnia wydarzenia nocy z 2 na 3 września 1943 roku. Niemcy dokonali wtedy pacyfikacji wielu chłopskich gospodarstw. Do Nasutowa wrócił tylko Jan Woźniak.
• Kapliczka w centrum jest świadectwem budzącej się na przełomie XIX i XX wieku religijności mieszkańców. Drzwi kapliczki z 1906 roku skierowane są na kościół parafialny stylizowany na dworską architekturę. Świątynia słynie z pięknych witraży i fresków. Przed stojącym w nawie bocznej drewnianym ołtarzem odprawiał msze ks. Wyszyński.